آیه «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا»، و همگی به ریسمان خدا [قرآن صامت و ناطق در کنار هم]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! [1] از جمله آیات معروفی است که مسلمانان را به وحدت دعوت می نماید ، البته اینکه وحدت اسلامی به چه معناست باید توضیح داده شود.
سید عبدالحسین شرف‌الدین (ره) می فرماید : «سیاست سبب جدایی شیعه و سنی
شد، همان (سیاست) نیز باید سبب اتحاد شیعه و سنی شود». [2] آری منظور از
وحدت اسلامی ، وحدت اعتقادی نیست که پیروان مذاهب مختلف از اعتقادات خود
دست بردارند بلکه منظور وحدت سیاسی است ، سیاست استعمارگران به منظور سلطه و
نفوذ بر مسلمانان ایجاد اختلاف و جدائی بین مسلمانان است و از طرفی دیگر
سیاست اسلام وحدت مسلمانان بر جلوگیری از سلطه دشمنان و پیشرفت روز افزون
مسلمانان است ، وحدتی که مولا امیرالمومنین (علیه السلام) از آن به عنوان
نعمت یاد کرده است و می فرماید : نعمتی که هیچ کس نمی تواند بهای آن را
تعیین نماید؛ زیرا از هر ارزشی برتر و از هر کرامتی والاتر است. [3]
وحدت اسلامی به معنای یکی شدن مذاهب نیست ، بلکه به معنای کنار گذاشتن
اختلاف ها و تمسک جستن به نقاط مشترک است ، وحدت یعنی اتحاد و هم بستگی
پیروان مذاهب مختلف اسلام با تکیه بر مشترکاتی که در قرآن از ِآن به حبل
الله تعبیر شده ، مسلمانان باید اولا به وسیله وحدت در برابر دشمنان اسلام
صف واحدی را تشکیل و بدین وسیله از نفوذ و تسلط دشمنان جلوگیری کرده و
ثانیا در پرتو حبل الله از اختلافات داخلی خود صرف نظر کرده و اگر اختلافات
علمی و تاریخی نیز وجود دارد در مباحث علمی به آن بپردازند . حبل الله در
احادیث و تفاسیر قرآن شیعه و اهل سنت به معانی مختلفی ترجمه و تفسیر شده که
می شود آنها را باهم جمع نمود.
سلیمان بن ابراهیم قندوزی از علمای اهل سنت به سندش از ابن عباس نقل کرده
که گفت: ما نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) بودیم که مردى اعرابى وارد شد و
عرض کرد : اى رسول خدا! از شما شنیدم که فرمودید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ
اللهِ»، ریسمان خدا که باید به آن چنگ بزنیم چیست؟ پیامبر(صلى الله علیه
وآله) در این هنگام دستش را بر دست على(علیه السلام) زد و فرمود: به این
مرد تمسّک جویید که او ریسمان محکم خدا است.»[4]
شیخ طوسى(رحمه الله) به سندش از امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً وَلا تَفَرَّقُوا» نقل کرده که
فرمود: «ما (اهل بیت) ریسمان خداییم.»[5]
سید هاشم بحرانی (ره) در تفسیرش روایتی از پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و
آله و سلم) آورده که حضرت می فرماید: از خواری و ذلت نجات پیدا نمی کنند،
مگر با تمسک به ریسمان الهی و ریسمانی از مردم»، تفسیر کرده است و فرموده
است: حبل الله کتاب خدا و حبل الناس وصی من است. [6]
با جمع این روایات می توان نتیجه گرفت منظور از ریسمان الهى هرگونه وسیله
ارتباط با ذات پاک خداوند است، خواه این وسیله اسلام باشد یا قرآن یا
پیامبر (صلی الله علیه و آله) و یا اهل بیت (علیهم السلام).[7]
پی نوشت:
[1]. آل عمران، آیه 103
[2]. اجتهاد در مقابل نص،ترجمه دوانی، ص8
[3]. نهج البلاغه ،ترجمه دشتی ،خطبه192
[4]. ینابیع المودة، ص 119، باب 39.
[5]. صواعق المحرقة، ص 90
[6]. البرهان، بحرانی، ج1،ص669
[7]. تفسیر نمونه، ج 3، ص 29.
---------------------------------
مطالعه بیشتر در:
ویژه نامه برادری و وحدت
